Dava Harcı Hesaplama
Dava harcı hesaplama (mahkeme harç ve gider hesaplama), bir davanın açılabilmesi için mahkemeye ödenmesi gereken harç ve giderlerin hesaplanmasıdır. Dava harcı hesaplamada dikkate alınması gereken temel hususlar, mahkemenin türü, harcın maktu yahut nispi olması, davaya konu uyuşmazlığın değeri, tanık sayısı, taraf sayısı, bilirkişi sayısı, avukat sayısı ve keşif yapılıp yapılmaması gibi işlemlerdir.
Dava Harcı Nedir?
Dava harcı, mahkemeler aracılığıyla sunulan adalet hizmetinden yararlananlardan Harçlar Kanunu uyarınca alınan parasal yükümlülüktür. Harçlar Kanununda (HK m. 2) harçların hangi işlemlerden veya hizmetlerden hangi oran veya tutarda alınacağı tarifelerle belirlenmektedir.
Hesaplama Tipi: Maktu vs Nispi Harçlar
Dava harcı hesaplamada iki temel sistem bulunmaktadır:
Nispi Harçlar - Davaya konu olan uyuşmazlığın değerine göre hesaplanan harçlardır:
- Konusu para ile değerlendirilemeyen davalar için uygulanmaz
- Alacak davalarında, mal davalarında, tazminat davalarında uygulanır
- Dava değerine göre orantılı olarak hesaplanır
- Daha yüksek değerli davalar daha yüksek harç gerektirir
Maktu Harçlar - Dava değerine bakılmaksızın sabit tutar olarak alınan harçlardır:
- Konusu para ile değerlendirilemeyen davalar için uygulanır
- Boşanma davalarında, velâyet davalarında, nafaka davalarında uygulanır
- Aile mahkemesi davalarında genellikle maktu harç alınır
- Dava değeri ne olursa olsun aynı tutarda harç ödenir
Maktu Harç Hesaplama
Maktu harçlar, tutarı kesin ve sabit olan, değişmeyen harçlardır. Maktu harçların tutarı, ilgili mevzuatta sabit değer olarak yer alır. Doğrudan o değer esas alınır, başka bir hesaplama yapılmaz. Maktu harçlar, konusu para ile değerlendirilemeyen hallerde alınır.
Maktu Harçlar (2025 tarifesi - Harçlar Kanunu Tarifesi A-I-1):
- Aile Mahkemesi Başvuru Harcı: 615,40 TL
- Asliye Hukuk Mahkemesi Başvuru Harcı: 615,40 TL
- Sulh Hukuk Mahkemesi Başvuru Harcı: 281,80 TL
- İcra Mahkemesi Başvuru Harcı: 615,40 TL
- Vekalet Harcı: 87,50 TL
- Vekalet Pulu: 138,00 TL
- Peşin Harç (≤36.036 TL davalar için): 615,40 TL
Nispi Harç Hesaplama
Nispi harçlar, harca konu yararın para ile ölçülebildiği hallerde söz konusu olur. Tarifede bu yarar veya konunun değerinin yüzdesi şeklinde yer alır. Yapılacak işleme ilişkin tutarın ilgili mevzuattaki yüzdesi alınarak hesaplanır.
Nispi Harç Hesaplama Formülü:
- Dava Değeri / 1.000 × 68,31 / 4 = Peşin Harç (dava değeri > 36.036 TL için)
Nispi harçlardaki peşin harç, toplam nispi harcın dörtte biridir. Kalan kısım karar verilmesinden itibaren iki ay içinde ödenir.
Mahkeme Harçları Türleri
1. Başvurma Harcı
Dava açarken davacıdan veya davaya müdahale edenden peşin olarak alınan harçtır. Maktu harçlardandır (Harçlar Kanunu Tarifesi A-I-1).
- Aile Mahkemesi: 615,40 TL
- Asliye Hukuk Mahkemesi: 615,40 TL
- Sulh Hukuk Mahkemesi: 281,80 TL
- İcra Mahkemesi: 615,40 TL
2. Peşin Harç (Nispi Harç)
Konusu para ile değerlendirilebilen davalar (alacak, mal, tazminat vs.) için alınan nispi harçtır. Dava değeri 36.036 TL'ye kadar sabit (615,40 TL), bu tutarı aşan davalar için dava değerine bağlı olarak hesaplanır.
Hesaplama:
- Dava Değeri / 1.000 × 68,31 / 4
Ödeme şekli: Peşin harç, dava açarken dörtte biri peşin ödenir. Karar verilmesinden itibaren iki ay içinde kalan dörtte üçü ödenir.
3. Vekalet Harcı ve Pulu
- Vekalet Harcı: 87,50 TL (maktu)
- Vekalet Pulu: 138,00 TL (maktu)
Avukat tarafından takip edilen davalarda her davada ödenmesi zorunludur.
4. Keşif Harcı
Hakim, uyuşmazlık konusu hakkında bizzat duyu organları yardımıyla mahkemede inceleme yaparak bilgi sahibi olabileceği gibi dava ile ilgili yerde inceleme yapmak için keşif yapılmasına da karar verebilir. Keşif kararı, mahkemece, sözlü yargılamaya kadar taraflardan birinin talebi üzerine veya resen alınır (HMK m. 288).
Keşfin yeri, kapsamı ve zamanı mahkeme tarafından tespit edilir. Keşif, taraflar hazır iseler huzurlarında, aksi takdirde yokluklarında yapılır. Keşif sırasında yapılan tüm işlemleri içeren bir tutanak düzenlenir (HMK m.290).
Keşif Harcı: 4.361,50 TL (Harçlar Kanunu Tarifesi A-V)
Mahkeme Masrafları Nelerdir?
Mahkeme masrafları, bir davada harçlar ve vekalet ücreti dışında yapılan ve yargılama için zorunlu olan bir iş veya hizmetin gerektirdiği tüm harcamalardır. Bunlara "taraf masrafları" da denir. Hukuk Muhakemeleri Kanununun (HMK) 323. maddesine göre masraflar şunlardır:
- Dava nedeniyle yapılan tebliğ ve posta giderleri - Tebligatlar için ödenen ücretler
- Dosya ve sair evrak giderleri - Dosyanın hazırlanması ve fotokopya giderleri
- Geçici hukuki koruma tedbirleri ve protesto, ihbar, ihtarname ve vekâletname düzenlenmesine ilişkin giderler
- Keşif, bilirkişi, tanık giderleri - Keşif yapılması, bilirkişi ve tanık tarafından sunulan hizmetler için ödenen ücretler
- Resmi dairelerden alınan belgeler için ödenen bedeller - Noter, vergi dairesi vb. yerlerden alınan belgeler
- Vekil ile takip edilmeyen davalarda tarafların hazır bulundukları günlere ait gündelik, seyahat ve konaklama giderleri - Kendisi takip eden taraflar için
- Diğer giderler - Yargılama sırasında ortaya çıkan diğer zorunlu giderler
Gider Avansı Nedir?
Gider avansı, davanın yürütülmesi için zorunlu olan tebligatlara ve işlere ilişkin masraflar için önceden alınan bedeltir. Tamamı peşin olarak ödenir. Hukuk Muhakemeleri Kanununda (m.114-1/g) davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması dava şartları arasında yer almıştır.
Gider Avansının Hesaplanması
Gider avansı, gider avansı tarifesine göre belirlenir. Dava açılırken mahkeme veznesine yatırılması zorunlu olan gider avansı miktarı, davacı için, taraf sayısının beş katı tutarında tebligat ücreti ile diğer iş ve işlemler için belirlenir.
2025 yılı Gider Avansı:
- İki taraflı davalar: 1.000,00 TL (500 TL temel + 500 TL taraf başına)
- Gider avansı hesaplaması: 500 TL + (taraf sayısı × 500 TL)
Gider avansının yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması halinde, mahkemece bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir. Dava şartı olan gider avansının yatırılmaması veya tamamlanmaması halinde, dava, dava şartı yokluğundan reddedilir (HMK m. 115).
Dava Harcı Hesaplama Örnekleri
Örnek 1: Asliye Hukuk Mahkemesi - 30.000 TL Alacak Davası
30.000 TL alacağımız için asliye hukuk mahkemesinde dava açacağımızı varsayalım. Buna göre dava açarken mahkemeye ödememiz zorunlu olan harç ve giderleri hesaplayalım:
| İçerik | Tutar | Tür |
|---|
| Başvurma Harcı | 615,40 TL | Harç |
| Peşin Harç | 512,33 TL | Harç |
| Vekalet Harcı | 87,50 TL | Harç |
| Vekalet Pulu | 138,00 TL | Diğer |
| Gider Avansı | 1.000,00 TL | Masraf |
| TOPLAM | 2.353,23 TL | |
Hesaplama Detayı:
- Peşin Harç: 30.000 / 1.000 × 68,31 / 4 = 512,33 TL
- Gider Avansı: 500 + 500 = 1.000 TL (2 taraf)
- Dava açarken ödenen toplam: 615,40 + 512,33 + 87,50 + 138,00 + 1.000,00 = 2.353,23 TL
Örnek 2: Asliye Hukuk Mahkemesi - 40.000 TL Alacak Davası (Tanık var)
40.000 TL alacağımız için asliye hukuk mahkemesinde tanık dinlenmesi gereken bir davaya bakın:
| İçerik | Tutar | Tür |
|---|
| Başvurma Harcı | 615,40 TL | Harç |
| Peşin Harç | 683,10 TL | Harç |
| Vekalet Harcı | 87,50 TL | Harç |
| Vekalet Pulu | 138,00 TL | Diğer |
| Gider Avansı | 1.000,00 TL | Masraf |
| Tanık Giderleri (1 tanık) | 200,00 TL | Masraf |
| TOPLAM | 2.724,00 TL | |
Hesaplama Detayı:
- Peşin Harç: 40.000 / 1.000 × 68,31 / 4 = 683,10 TL
- Gider Avansı: 500 + 500 = 1.000 TL (2 taraf)
- Tanık Giderleri: 1 × 200 = 200 TL
- Dava açarken ödenen toplam: 615,40 + 683,10 + 87,50 + 138,00 + 1.000,00 + 200,00 = 2.724,00 TL
Örnek 3: Sulh Hukuk Mahkemesi - 20.000 TL Alacak Davası
20.000 TL alacağımız için sulh hukuk mahkemesinde dava açacağımızı varsayalım:
| İçerik | Tutar | Tür |
|---|
| Başvurma Harcı | 281,80 TL | Harç |
| Peşin Harç | 615,40 TL | Harç |
| Vekalet Harcı | 87,50 TL | Harç |
| Vekalet Pulu | 138,00 TL | Diğer |
| Gider Avansı | 1.000,00 TL | Masraf |
| TOPLAM | 2.122,70 TL | |
Hesaplama Detayı:
- Dava değeri 36.036 TL'nin altında olduğu için peşin harç sabit (615,40 TL)
- Gider Avansı: 500 + 500 = 1.000 TL (2 taraf)
- Sulh Hukuk Mahkemesi başvuru harcı (281,80 TL) Harçlar Kanunu Tarifesi A-I-1'e uygun
- Dava açarken ödenen toplam: 281,80 + 615,40 + 87,50 + 138,00 + 1.000,00 = 2.122,70 TL
Örnek 4: Aile Mahkemesi - Boşanma Davası
Boşanma davası aile mahkemesinde açılır ve konusu para ile değerlendirilemeyen bir davadır:
| İçerik | Tutar | Tür |
|---|
| Başvurma Harcı | 615,40 TL | Harç |
| Peşin Harç (Maktu) | 615,40 TL | Harç |
| Vekalet Harcı | 87,50 TL | Harç |
| Vekalet Pulu | 138,00 TL | Diğer |
| Gider Avansı | 1.000,00 TL | Masraf |
| TOPLAM | 2.456,30 TL | |
Hesaplama Detayı:
- Aile davalarında peşin harç maktu olarak alınır (615,40 TL)
- Gider Avansı: 500 + 500 = 1.000 TL (2 taraf)
- Dava açarken ödenen toplam: 615,40 + 615,40 + 87,50 + 138,00 + 1.000,00 = 2.456,30 TL
Örnek 5: İcra Mahkemesi - 50.000 TL Alacak Davası
50.000 TL alacağımız için icra mahkemesinde dava açacağımızı varsayalım:
| İçerik | Tutar | Tür |
|---|
| Başvurma Harcı | 615,40 TL | Harç |
| Peşin Harç | 850,88 TL | Harç |
| Vekalet Harcı | 87,50 TL | Harç |
| Vekalet Pulu | 138,00 TL | Diğer |
| Gider Avansı | 1.000,00 TL | Masraf |
| TOPLAM | 2.691,78 TL | |
Hesaplama Detayı:
- Peşin Harç: 50.000 / 1.000 × 68,31 / 4 = 850,88 TL
- Gider Avansı: 500 + 500 = 1.000 TL (2 taraf)
- İcra Mahkemesi başvuru harcı (615,40 TL) Harçlar Kanunu Tarifesi A-I-1'e uygun
- Dava açarken ödenen toplam: 615,40 + 850,88 + 87,50 + 138,00 + 1.000,00 = 2.691,78 TL
Önemli Bilgiler
-
Harçlar her yıl güncellenmektedir - Bu hesaplamalar 2025 yılı tarifesine göre yapılmıştır. Tarifeler her yıl Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer.
-
Gider avansı dava şartıdır - Gider avansının yatırılmaması veya tamamlanmaması halinde dava, dava şartı yokluğundan reddedilir.
-
Bakiye harç ödenmemesi hükmün tebliğine engel değildir - Bakiye peşin harç ödenmemiş olsa bile hüküm tebliğe çıkarılır, takibe konulur ve kanun yollarına başvurulabilir.
-
Adli yardım durumu - Adli yardım talebi kabul edilmişse, harç ve gider avansı alınmaz.
-
Hukuki danışmanlık alınız - Dava harcı hesaplama işlemlerini yapmadan dava açma yoluna girmeyiniz. Kesin tutarlar mahkeme tescil görevlisi tarafından hesaplanır. Hukuki danışmanlık için bir avukattan destek alınız.
Kaynaklar
- Harçlar Kanunu (Kanun No: 492)
- Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) (Kanun No: 6100)
- 2025 Yılı Yargı Harçları Tarifesi (Resmi Gazete)